2 Financieel beleid

Het pensioenfonds belegt eind 2022 strategisch 28,5% van het vermogen in een wereldwijd gespreide portefeuille van aandelen, 20% van het vermogen in Nederlandse woninghypotheken, 7% in Europese bedrijfsobligaties en 7% in Asset-Backed securities (ABS). De overige 37,5% wordt belegd in de matchingportefeuille, die tot doel heeft om het renterisico van de verplichtingen gedeeltelijk af te dekken.

De feitelijke assetallocatie kan binnen de onderstaande bandbreedtes afwijken van de strategische allocatie. Het allocatiebeleid van het pensioenfonds is passief, de bandbreedtes zijn niet bedoeld om invulling te geven aan actief allocatiebeleid. Maandelijks wordt de feitelijke allocatie gemonitord en bijgestuurd. Begin november 2022 heeft een herbalancering van de beleggingsportefeuille plaatsgevonden vanwege het overschrijden van de bandbreedte waarbinnen de verhouding matching- en returnportefeuille zich moet bevinden en ter verbetering van de liquiditeitspositie.

Het pensioenfonds hanteert dynamiek in de renteafdekking. Bij een lage rente geldt een lagere renteafdekking en bij een hoge rente wordt een hogere renteafdekking toegepast. De opbouw in de renteafdekking bij een stijgende rente komt tegemoet aan de doelstelling van het pensioenfonds om de nominale rechten te beschermen. Tegelijkertijd kan bij een lage rente de rente een bron van rendement zijn. De dekkingsgraad profiteert dan van een eventuele rentestijging. De dynamische renteafdekking van het pensioenfonds is bij een fluctuerende rente een bron van rendement, omdat de strategie zo is ontworpen dat wordt geprofiteerd bij volatiele rentes. Het renteniveau bij opbouw van de renteafdekking is hoger dan het renteniveau bij afbouw.

Het pensioenfonds hanteert het volgende dynamische beleid ten aanzien van het renterisico.

De rentestaffel is afgetopt bij 76% afdekking bij een renteniveau voor de 30-jaars rente van 2,5%.

Per 31 december 2022 bevindt de 30-jaars rente zich boven de 2,5%. De huidige strategische renteafdekking bedraagt 76%. Indien de rente daalt onder de grens (trigger) van 2,0% wordt de strategische renteafdekking aangepast. Ook de triggers worden op dat moment aangepast naar de omliggende niveaus. Ter illustratie: na het raken van de trigger op 2,0% liggen de nieuwe triggers op 1,5% en 2,5%. In 2022 is meerdere keren een trigger geraakt. Hierbij is de renteafdekking zowel verhoogd als verlaagd. Per saldo is de renteafdekking over 2022 verhoogd van 44% aan het begin van het jaar naar 76% per ultimo 2022.

Het pensioenfonds houdt in de renteafdekking niet alleen rekening met de huidige verplichtingen maar ook met de opbouw van nieuwe pensioenverplichtingen. Doordat het premiepercentage voor toekomstige verplichtingen voor een bepaalde periode vaststaat, vertegenwoordigt de verwachte opbouw een economisch renterisico voor het pensioenfonds. In de berekening van het renterisico per eind 2022 wordt rekening gehouden met de nieuwe opbouw tot en met eind 2023.

Met de invoering van het nieuwe FTK per 2015 is expliciet in de regelgeving opgenomen dat het pensioenfonds onderbouwt dat het strategisch beleggingsbeleid en het beleggingsplan passen binnen de prudent person regel. Het pensioenfonds heeft ten behoeve van de prudent person toets door de certificerend actuaris een vragenlijst ingevuld. Deze vragenlijst is een self-assessment waarmee het pensioenfonds de onderbouwing vastlegt. Het pensioenfonds is van mening dat het voldoet aan de prudent person regel. De belangrijkste uitgangspunten voor toepassing van het prudent beginsel zijn vastgelegd in wet- en regelgeving. In bijlage 7 is een samenvatting van de onderbouwing opgenomen.

Het beleggingsjaar 2022 bracht een negatieve ontwikkeling voor alle categorieën, met name voor de matchingportefeuille. Gedurende het jaar is de rentecurve voor de 30-jaars rente gestegen van circa 0,48% aan het begin van het jaar naar circa 2,58% aan het einde van het jaar.

De volgende tabel toont het beleggingsresultaat van het pensioenfonds in 2022. De indirecte vermogensbeheerkosten (binnen de beleggingsfondsen) zijn verrekend met het rendement en bestaan uit beheerskosten en transactiekosten. De directe vermogensbeheerkosten zijn niet verrekend met het rendement.

Voor het benchmarkrendement van de matchingportefeuille geldt dat deze gelijkgesteld is aan het feitelijke rendement. In 2022 heeft de portefeuille een underperformance ten opzichte van de benchmark gehaald, met name door de categorieën asset backed securities en hypotheken. In de paragrafen hieronder is een toelichting per categorie opgenomen.

Toelichting rendement matchingportefeuille
De matchingportefeuille heeft tot doel om het renterisico op de verplichtingen gedeeltelijk af te dekken. Onderstaande grafiek toont het verloop van de 30-jaars rente in 2022 en de daarbij horende trigger voor de aanpassing van de strategische rentafdekking die bij het huidige renteniveau op 1% ligt.

De 30-jaars rente is in 2022 gestegen, van 0,48% aan het begin van het jaar naar 2,5% aan het einde van het jaar. Door de rentestijging daalden de verplichtingen in waarde, en was eveneens het rendement op de matchingportefeuille negatief.

Gedurende het gehele jaar 2022 is op diverse momenten een trigger (op basis van de 30-jaars rente) geraakt, waarna de renteafdekking zowel is verhoogd als verlaagd. Over het hele jaar gezien is de renteafdekking per saldo verhoogd van 44% naar 76%.

Effectiviteit renteafdekking 
Maandelijks wordt de actuele (ex-ante) renteafdekking gemonitord. Eenmaal per kwartaal wordt over de gerealiseerde (ex-post) renteafdekking gerapporteerd. Ontwikkelingen in de spread en overige factoren kunnen ervoor zorgen dat de gerealiseerde afdekking afwijkt van de strategische afdekking. Dit is met name het geval als de rentebewegingen klein zijn.

De gerealiseerde renteafdekking in 2022 van 51,8% was lager dan de strategische renteafdekking, maar conform verwachting. De lagere effectiviteit werd veroorzaakt doordat de renteafdekking conform de dynamische staffel op meerdere momenten in het jaar is aangepast, waarbij de renteafdekking bij een rentedaling relatief hoger was dan bij een rentestijging. Doordat er gedurende het jaar gemiddeld sprake is van een rentestijging heeft de lagere effectiviteit tot een positief resultaat op de dekkingsgraad geleid.

Attributie resultaat matchingportefeuille 
Het resultaat van de matchingportefeuille kan worden verdeeld in drie componenten: renteontwikkelingen, spreadontwikkelingen (de spread is het verschil tussen de rente op swaps en staatsobligaties) en overige componenten.

Bovenstaande grafiek toont de valutablootstelling en de valuta-afdekking (in EUR mln.) op het einde van iedere kalendermaand. De indicatiestrepen geven de gewenste afdekking (75% - paars) en de bandbreedte (65% tot 85% - blauw) aan. Doordat de valutadoorrol midden in de maand plaatsvindt kan de afdekking einde maand afwijken van de strategische afdekking. Te zien is dat de afwijking beperkt is en binnen de bandbreedte valt. Eind 2022 bedroeg de feitelijke afdekking 78%.

Z-score en performancetoets 
Het pensioenfonds is een verplicht gesteld bedrijfstakpensioenfonds. Wanneer de beleggingsperformance van het pensioenfonds onder een door de wetgever bepaalde grens valt, moet het pensioenfonds, op basis van het vrijstellings- en boetebesluit Wet Bpf 2000, vrijstelling verlenen van de verplichtstelling wanneer een onderneming daarom verzoekt. De pensioenregeling moet wel gelijkwaardig zijn aan die van het pensioenfonds.

Om te bepalen of de beleggingsperformance van het pensioenfonds boven een bepaalde grens ligt, wordt het feitelijke beleggingsrendement vergeleken met het rendement van een door het pensioenfonds vastgestelde normportefeuille. Dit wordt gedaan door jaarlijks de Z-score van het pensioenfonds te bepalen. Hierbij wordt het rendement (de performance) van het pensioenfonds en het rendement van de benchmark vergeleken, en het verschil gedeeld door een factor die afhankelijk is van de samenstelling van het belegde vermogen (de verhouding obligaties/aandelen). Voor het bepalen van de ongecorrigeerde performancetoets worden de Z-scores over een periode van 5 jaar opgeteld en gedeeld door de wortel van vijf. Volgens het Vrijstellings- en boetebesluit Wet Bpf 2000 dient bij deze ongecorrigeerde performancetoets 1,28 opgeteld te worden. De uitkomst van deze gecorrigeerde performancetoets moet positief zijn. Meer informatie over de berekening van de Z-score en de performancetoets is te vinden in het Vrijstellings- en Boetebesluit Wet Bpf 2000.

De uitkomst van de Performancetoets over 2022 is positief. Ondernemingen kunnen niet verzoeken om vrijstelling op basis van deze toets.

De verschillende actuariële resultaten worden in de jaarrekening nader toegelicht. Voor het oordeel van de actuaris wordt verwezen naar de actuariële verklaring.

De kostendekkende premie bestaat uit een actuarieel benodigde premie voor de pensioenopbouw en de risicodekkingen voor overlijden en arbeidsongeschiktheid, de solvabiliteitsopslag, de opslag voor uitvoeringskosten en de opslag voor toeslagverlening.

De toename van de pensioenverplichtingen in het boekjaar wordt gefinancierd op basis van verwacht rendement met een opslag voor toekomstbestendige toeslagverlening ter hoogte van de verwachte prijsindexatie. In de feitelijke premie van 2022 is geen dekkingsgraad afhankelijke herstelbijdrage opgenomen.

In de volgende tabel is een overzicht van de kostendekkende premie opgenomen. De kostendekkende premie is berekend op basis van de rentetermijnstructuur. De gedempte kostendekkende premie is op basis van het verwachte rendement vastgesteld.

Het bestuur maakt voor de uitvoering van de regeling diverse kosten. Het bestuur vindt een transparante verantwoording en heldere communicatie over de gemaakte kosten van belang. De “Aanbevelingen Uitvoeringskosten” opgesteld door de Pensioenfederatie worden hierbij gehanteerd. Er wordt onderscheid gemaakt in 3 kostensoorten: pensioenbeheer, vermogensbeheer en transactiekosten.

Vanaf 2020 wordt een deel van de kosten toegerekend aan vermogensbeheer. De omvang hiervan is deels gebaseerd op een inschatting (tijdsevenredige verdeling). Voor 2022 komt de “allocatie aan vermogensbeheer” net als in 2021 uit op 20% van de bestuurskosten, 15% van de kosten Bestuursondersteuning en de kosten Beleggingsadviescommissie.

Hieronder is een korte toelichting van bovenstaande kosten opgenomen. De ontwikkeling van de pensioenuitvoeringskosten wordt in jaarrekening in hoofdstuk 9 nader toegelicht.

Kosten per deelnemer/pensioengerechtigde en kosten berekend over alle deelnemers
De totale kosten zijn ten opzichte van 2021 gestegen met € 504 duizend (voor allocatie naar vermogensbeheer). Deze stijging komt met name door advieskosten Wet toekomst pensioenen. Door de stijging van de kosten op totaalniveau zijn de kosten per deelnemer/pensioengerechtigde in 2022 gestegen in vergelijking met het jaar ervoor. In de kosten per deelnemer zijn de kosten die gemaakt worden inzake vermogensbeheer buiten beschouwing gelaten.

Bestuur
De kosten bestuur hebben betrekking op de vergoedingen voor de werkzaamheden verband houdend met de bestuursorganen. De vergoedingen bestaan uit een vaste vergoeding, een vergoeding van reis- en verblijfkosten, opleidingskosten en overige bestuurskosten. Hierin zijn ook opgenomen de kosten voor de werkzaamheden ter ondersteuning van de Raad van Toezicht en het Verantwoordingsorgaan. De kosten zijn in 2022 gestegen door de geplande verhoging van de feitelijke tijdsbesteding (FTE).

Bij de vaststelling van de hoogte van de beloning spelen vervangingswaarde, verantwoordelijkheid, functiewaardering en tijdsbesteding een rol. Alle leden van het bestuur hebben zitting in een commissie en/of zijn sleutelfunctiehouder. De werkzaamheden zijn hierdoor aanzienlijk toegenomen. In verband met de grotere tijdsbesteding heeft het bestuur besloten om per 1 januari 2022 de FTE voor de leden van het bestuur te verhogen met 0,2 FTE. De verhoging van de FTE heeft geen gevolgen voor de invulling van de norm tijdsbeslag (VTE) volgens het Besluit uitvoering Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling.

Bestuursondersteuning
Dit betreft de vaste vergoedingen voor bestuursondersteuning door Montae & Partners.

Pensioenuitvoering (TKP)
De kosten die pensioenuitvoerder TKP op jaarbasis in rekening brengt voor de vooraf afgestemde activiteiten en eventueel meerwerk worden onder deze post gerapporteerd. In de kosten TKP zijn ook kosten voor de relatiemanager en communicatie met betrekking tot #Gastvrij Pensioenfonds opgenomen. Deze kosten bedragen in 2022 € 86 duizend. In de vergoeding is voor algemene werkzaamheden betreffende Wet toekomst pensioenen een bedrag van € 254 duizend meegenomen (15% van de totaal overeengekomen vergoeding voor WTP).

Wet toekomst pensioenen
Dit betreffen advieskosten van Montae&Partners (€ 37 duizend) en Willis Towers Watson (€ 79 duizend).

Pensioenuitvoering (overig)
De overige kosten betreffen contributies, bijdragen, communicatiekosten en overige beheerskosten.

De kosten voor contributies hebben betrekking op de verplichte bijdrage vanuit het pensioenfonds aan DNB (€ 66 duizend), het Nationaal Pensioenregister (€ 10 duizend), het lidmaatschap van de Pensioenfederatie (€ 29 duizend), deelname aan MijnOverheid, Logius (€ 6 duizend) en een contributie Stichting Zelfregulering Pensioenfondsen (€ 3 duizend). De totale contributies zijn in 2022 ongeveer gelijk gebleven. Van de AFM is nog geen factuur ontvangen voor 2022.

De communicatiekosten bedragen in 2022 € 122 duizend (2021: € 108 duizend). Daarnaast is er nog een bedrag opgenomen aan bankkosten van € 15 duizend (2021: € 13 duizend), incassokosten van € 0 (2021: € 2 duizend) en IT kosten € 18 duizend (2021: € 17 duizend).

Controle en advies
Deze kosten hebben o.a. betrekking op alle kosten in het kader van de certificering en advisering door Willis Towers Watson (€ 164 duizend; 2021: € 151 duizend) en de kosten van de certificering van het jaarwerk door Mazars (€ 64 duizend; 2021: € 48 duizend). De advieskosten van Montae&Partners (€ 83 duizend; 2021: € 102 duizend) hebben betrekking op vervulling sleutelfunctie Risicobeheer en overige adviezen. Compliance kosten bedragen in 2022 € 11 duizend (2021: € 8 duizend). In 2022 bedragen de kosten van KPMG voor de interne audit functie € 35 duizend (2021: € 22 duizend) en de kosten van Triple A voor de actuariële sleutelfunctie € 3 duizend (€ 4 duizend).De totale kosten voor controle en advies zijn licht gestegen ten opzichte van 2021.

De indirecte vermogensbeheerkosten zijn verrekend met het rendement en bestaan uit beheerskosten en transactiekosten. Indirecte beheerskosten worden berekend op basis van de Total Expense Ratio (TER) van de beleggingsfondsen.

Transactiekosten binnen beleggingsfondsen worden overeenkomstig de aanbeveling van de Pensioenfederatie geïndiceerd door de in- en uitstapkosten die door de beleggingsfondsen (impliciet) in rekening worden gebracht bij toe- en uittredende participanten.

Het pensioenfonds volgt in de presentatie van de kosten van vermogensbeheer de “aanbevelingen uitvoeringskosten van de Pensioenfederatie” zoals gepubliceerd in november 2011 en de “nadere uitwerking kosten vermogensbeheer herziene versie met aanvullingen van de Pensioenfederatie” zoals gepubliceerd in februari 2016.

Het bestuur heeft conform de Aanbevelingen uitvoeringskosten (De Pensioenfederatie) beoordeeld of de vermogensbeheerkosten in relatie tot de assetallocatie en de benchmarkkosten en het rendement op lange termijn en het benchmarkrendement passend zijn.

In 2022 zijn de totale kosten van het vermogensbeheer ca. 0,30% (2021: ca. 0,24%) van het gemiddeld belegd vermogen. De vermogensbeheerskosten zijn als percentage op totaalniveau gestegen. Dit wordt met name veroorzaakt door de hogere transactiekosten als gevolg van het meerdere malen aanpassen van de renteafdekking, herbalancering en de relatief en absoluut grotere allocatie naar de relatief duurdere belegging in hypotheken. Een deel van de kosten van het bestuur en het bestuursbureau is toegerekend aan de vermogensbeheerkosten. Het gemiddeld belegd vermogen is gedaald, waardoor de absolute kosten hoger uitkomen dan in 2021.

Het beleggen en beheersen van risico’s brengt kosten met zich mee. Bij beleggingsbeslissingen, zoals  het selecteren van beleggingscategorieën en vermogensbeheerders, worden kosten nadrukkelijk betrokken. De kosten van het vermogensbeheer worden jaarlijks geëvalueerd, zowel als geheel als bij de evaluatie van uitbestedingspartijen. Waar nodig worden acties in gang gezet.

In onderstaande grafiek worden de beleggingsrendementen en de kosten over de afgelopen vijf jaar getoond.